Wokół nas przewijają się setki osób o różnym temperamencie i charakterze, a każda z nich może mieć odmienną mentalność. Jedną z nich może być osobowość unikająca. To ona cechuje się wzmożoną nieśmiałością, wyalienowaniem, a także problemem z poczuciem własnej wartości. Co ma na to wpływ i jak temu zaradzić? Czy da się zmienić takie cechy charakteru? O tym poniżej.

Osobowość unikająca – jak ją rozpoznać?

Takim typem osobowości będzie cechować się ktoś, kto codziennie odczuwa lęk i stres związany ze strachem przed odrzuceniem oraz krytyką. Co za tym idzie, zazwyczaj jest to osoba wycofana lub ogólnie aspołeczna – unika kontaktu z innymi, bo tak jest jej łatwiej. Ze względu na to, że boi się zmian, raczej nie wprowadza ich w swoje życie. Podobnie sprawa wygląda z wyzwaniami – człowiek o osobowości unikającej nie podejmuje się ich, ponieważ każde wydaje się dla niego ponad jego siły. Boi się, że im nie sprosta, dlatego skreśla je na starcie. Osoby, które borykają się z tymi problemami, zazwyczaj czują się gorsze – mniej wartościowe, nieatrakcyjne. Przez to ich samoocena jest niższa niż u przeciętnej osoby, a stoją za tym konsekwencje w postaci utrudnionych relacji z otoczeniem. Choć boją się odrzucenia i krytyki, to mimo wszystko w głębi serca osoby takie odczuwają potrzebę bliskości z innymi. Przez ich brak poczucia własnej wartości, chcą wiedzieć, że dla innych nie stanowią aż takiego problemu i są ogólnie akceptowane. Utrudnione jest zdobycie zaufania osobowości unikającej – preferują raczej obserwowanie otoczenia, zanim zdobędą się na odwagę z pokonaniem tej bariery.

Jak kształtuje się osobowość unikająca i czy można ją leczyć?

Na ten problem wpływają przede wszystkim czynniki genetyczne i doświadczenia z dzieciństwa. To w tym okresie życia człowiek dostosowuje się do społeczeństwa i uczy się zawierać relacje, więc jeśli wtedy dojdzie do zaburzeń, o wiele trudniej jest odwrócić tego skutki na późniejszym etapie. Osobowość unikająca charakteryzuje się cechami, które łatwo pomylić z usposobieniem lub temperamentem, a są nimi: nieśmiałość, nadwrażliwość, introwertyzm, ograniczanie siebie, lęk przed nowymi sytuacjami. Na rozwój tego problemu wpływać będzie także wsparcie, a właściwie jego brak ze strony najbliższych – jeśli rodzice nie okazują go dziecku od samego początku, może mieć problem z asymilacją z otoczeniem. Podobnie sprawa wygląda w momencie, gdy w rodzinie pojawia się przemoc. Ona zaburza pewne wartości i zakrzywia obraz rzeczywistości – dlatego dziecko dorastające w takich warunkach ma zwiększone ryzyko zachorowania na problem osobowości unikającej. Jednak jest to coś, co można leczyć – to nie kwestia charakteru, a ukształtowane przez różne czynniki i sytuacje cechy, które można zmienić. Osoba chora może zwrócić się o pomoc do psychoterapeuty, który dobierze odpowiedni do niej sposób leczenia. Zazwyczaj jest to albo terapia grupowa, która pozwala na naukę kontaktów z innymi od podstaw – jednak na początku jest to na tyle stresujące doświadczenie dla osobowości unikającej, że częściej decyduje się na pokrewne rozwiązanie, jakim jest terapia indywidualna. To ona pozwala na zrozumienie źródła problemu, a także pokazuje właściwe wzorce zachowań jeszcze przed przystąpieniem do spotkań grupowych. W niektórych przypadkach stosowane są także rozwiązania farmakologiczne, jakimi są leki uspokajające lub antydepresyjne przepisywane przez psychiatrę. Pomaga to osobom, które dodatkowo borykają się z problemem fobii społecznej lub depresji.

Jeśli ktoś z Twoich bliskich ma cechy odpowiadające osobowości unikającej lub sam zauważasz u siebie takie zachowanie, nic straconego. Można to wyleczyć, jeśli tylko uda się przełamać i iść na terapię. Nie zmieni ona w pełni charakteru, jednak przystosuje do życia wśród ludzi, pozwoli na zaakceptowanie własnych słabości, a także poznanie swoich wartości. Leczenie pomoże dostrzec wszelkie przyczyny odmiennego zachowania i zminimalizować pojawiający się nadmiernie strach.