Depresja poporodowa występuje u 10 – 20 % kobiet po porodzie, pojawia się na przełomie pierwszego i drugiego miesiąca życia dziecka. Rozpoznaje się ją, gdy pojawi się do sześciu tygodni po porodzie. Depresję poporodową zalicza się do zaburzeń depresyjnych o podłożu somatycznym, z podkreśleniem wagi czynników reaktywnych, genetycznych i psychospołecznych.
Czynniki ryzyka depresji poporodowej można podzielić na trzy grupy:
- Psychiatryczne – depresja w rodzinie, przebyta depresja poporodowa – 35-50% ryzyko nawrotu przy następnej ciąży, stan euforyczny po porodzie – 10% kobiet rozwija depresję poporodową, objawy baby blues – 70% kobiet z depresją poporodową wcześniej przebyło baby blues
- Związane z ciążą – niechciana ciąża, ciąża zagrożona, traumatyczne doświadczenie w poprzednich ciążach, ciężki lub urazowy poród
- Psychospołeczne – trudne wydarzenia życiowe niezależne od ciąży, samotne macierzyństwo, złe relacje z matką, złe relacje w rodzinie, problemy finansowe
Depresja poporodowa może jednak dotknąć i te kobiety, które przed urodzeniem dziecka dobrze sobie radziły i nie miały żadnych poważniejszych emocjonalnych problemów, więc nie znajdowały się w żadnej z grup ryzyka. Z drugiej strony nie wszystkie matki z grup ryzyka zachorują na depresję. Objawy depresji poporodowej to w dużej części typowe objawy depresyjne, takie jak w innego rodzaju zaburzeniach afektywnych:
- Stały nastrój przygnębienia – kobiety zwykle przeżywają smutek, ale w poważniejszych przypadkach zdarza się też poczucie braku emocji
- Negatywne myśli – depresyjna ocena rzeczywistości, wszystkie wydarzenia interpretowane są jako niepomyślne, groźne lub szkodliwe
- Poczucie beznadziejności – matka deklaruje brak nadziei na zmianę i poprawę samopoczucia
- Poczucie winy – postrzeganie siebie w negatywnym świetle, przeświadczenie kobiety, że do niczego się nie nadaje albo, iż ponosi całą winę za to, że jest chora
- Złe samopoczucie fizyczne, bolesność ciała(piersi, pleców, głowy, brzucha) bez wyraźnej somatycznej przyczyny, hipochondria
- Znaczne osłabienie energii życiowej – stałe uczucie zmęczenia; pogorszenie koncentracji lub/i zdolności do podejmowania decyzji
- Bierność, wynikająca ze zmęczenia lub z problemów z podejmowaniem decyzji
- Anchedonia – niezdolność do przeżywania radości
- Zaburzenia snu: trudności w zasypianiu, wczesne budzenie się , sen przerywany lub ucieczka w sen i nadmierna senność
- Zaburzenia łaknienia: utrata apetytu, co c kolei może pogłębić problemy ze zmęczeniem i drażliwością lub wzmożone łaknienie – niektóre kobiety jedzą, żeby czuć się lepiej, a następnie czują się źle z powodu przybieranych kilogramów
- Niepokój i ciągłe pobudzenie
- Drażliwość, szczególnie w stosunku do najbliższych
- Izolowanie się i unikanie kontaktów
- Myśli samobójcze – wyobrażenia na ten temat i plany popełnienia samobójstwa
Obserwowana jest także specyficzna grupa objawów związanych bezpośrednio z macierzyństwem i relacją z nowo narodzonym dzieckiem:
- Poczucie bezwartościowości w roli matki
- Zaburzony kontakt z niemowlęciem:
- przewrażliwienie na punkcie jego zdrowia i rozwoju, wyolbrzymienie drobnych trudności(zamartwianie się o karmienie, sen, płacz), sprawdzanie, czy dziecko śpi, nasłuchiwanie, czy oddycha
- obojętność wobec potrzeb potomstwa
- trudność w odczytaniu i zrozumieniu sygnałów wysyłanych przez dziecko
- postrzeganie dziecka jako wyjątkowo kłopotliwego
- rozdrażnienie i lęk w kontakcie z dzieckiem
- brak odczuwania przyjemności – pozytywnego wzmocnienia przy zajmowaniu się dzieckiem
- niemożność zajęcia się niemowlęciem lub opiekowanie się nim w sposób mechaniczny
- chęć oddania dziecka z poczucia braku kompetencji
- Nawracające myśli o śmierci własnej lub/i dziecka
Psychoterapia jest kluczowym elementem leczenia depresji poporodowej. W ogólnym podejściu do depresji uważa się, że najbardziej efektywne jest leczenie łączące podawanie leków z psychoterapią. Leki pomagają się uporać z objawami depresji, ale nie rozwiązują wielu problemów z nią związanych. Kobieta, u której już ustąpiły objawy depresji poporodowej, zwykle jeszcze musi stawić czoła innym aspektom choroby – np. swojemu poczuciu winy wobec dziecka, czy konieczności pogodzenia się z ingerencją bliskich w jej życie.
Stała kontrola sprawowana przez bliskich lub wypominanie kobiecie poświęcenia, jakie wiąże się z opieką nad nią, mogą być dla niej źródłem poważnego stresu i utrudniać powrót do pełni zdrowia. O formie i rodzaju psychoterapii decyduje kobieta wspólnie z terapeutą na wstępnej konsultacji. Czasem wystarcza krótkoterminowa interwencja kryzysowa( 10 – 20 sesji), jednakże zdarzają się sytuacje wymagające długoterminowej psychoterapii.
Źródło: Lidia Cierpiałkowska „Psychopatologia”
